حمام تاریخی سلطان امیراحمد نمونه ای از منحصر بفرد ترین حمام های ایران از نظر معماری و تزئینات با وسعت 1102 متر مربع در شهر کاشان است که در محله سلطان امیراحمد در خیابان علوی کاشان واقع شده است حمام سلطان امیر احمد در سال 1355 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1351 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قدمت حمام تاریخی سلطان امیراحمد که وجه تسمیه آن به جهت مجاورت با امامزاده سلطان امیر احمد می باشد را از شواهد و آثار مکشوفه به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و لیکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجار می باشد. در واقع از آثار به جا مانده دوران قبل از زلزله معروف 1192 هـ . ق کاشان قدمت این حمام را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و لیکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجاراست.
حمام های تاریخی کاشان، از جمله آثار باشکوهی هستند که در دوران صفوی مورد ستایش جهانگردان داخلی و خارجی گردیده است. این حمام ها با معماری عالی ویژگی های خاص یکی از پنج عنصر اصلی شهر (مسجد، بازار، خانه، حمام، آب انبار) به شمار می آید از جمله حمام های معروف کاشان می توان به گرمابه های باغ فین، حمام سلطان امیر احمد، حمام گذرنو، حمام عبدالرزاق خان، حمام محتشم و… اشاره کرد . البته حمام های میرعماد، اردهال و ملاقطب هم در زمره حمام های قدیمی بوده اند.
بخش های حمام تاریخی سلطان امیراحمد
این بنا شامل دو حمام کوچک و بزرگ بوده که در ایام خاص هفته ، مورد استفاده اهالی محل قرار می گرفته است. یکی از موارد مهم این بنا، آهک بری و گچ بری هایی است که تعداد 17 لایه مرمتی، بیانگر قدمت بناست. از دیگر شاهکارهای بنا، بام زیبای آن می باشد. بام این حمام، یکی از زیباترین بام‌های گنبدی شکل ایران بوده که روی هر گنبد، شیشه‌های عدسی محدب قرار گرفته تا ضمن تامین نور کافی برای قسمت‌ های مختلف حمام، مانع دید به داخل شود.

دو بخش کوچک و بزرگ حمام به ترتیب شامل قسمت هایی همچون جلو خان، سردر ورودی، هشتی، راهروهای ارتباطی، سربینه، میان در،‌ گرم خانه، خزینه، صفه شاه نشین، اتاق نظافت، تون، گربه رو (چپیله)، دستک، برف انداز، جام خانه و چاه خانه می باشد. البته دو فضای اصلی در حمام های قدیمی به ترتیب 1ـ سربینه و 2ـ گرم خانه می باش .
1ـ سربینه حمام تاریخی سلطان امیراحمد
فضای اول حمام، بینه یا سربینه، رختکن و جای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده، بینه یا سربینه، مهم ترین و زیبا ترین فضای حمام است، فضایی وسیع و پر تزیین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان، در اطراف فضای میانی بینه، سکوهایی برای استراحت مراجعین است که برای ورود به آنها باید از چند پله بالا می رفتند و پاها را قبل از ورود در حوض های روی سکوها می شستند، بیشترین تزیینات حمام، همیشه در بینه است. کف بینه و غرفه های اطراف آن معمولا سنگی است. نورپردازی منظم بینه بر تأثیر این تزیینات می افزاید. حوض درون سربینه و فواره آن، آرامش فضا را دوچندان می کند.
حمام در قدیم فقط محل استحمام نبوده، بلکه مکانی برای گذراندن اوقات فراغت، گفتگو و تبادل نظر، رفع خستگی و حتی عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسایل زندگی بوده، در واقع وسعت زیاد سربینه حمام سلطان امیراحمد، خود گواه این موضوع می باشد.
البته سربینه حمام سلطان امیراحمد، به شکل هشت ضلعی با گچبری های زیبا و سقف رسمی بندی و جاکفشی های سنگی که ستون ها و دیوارهای آن با کاشی معرق تزیین شده است.
در سقف سربینه، عبارت شریفه لا اله الا الله (جهت قبله) و در طرف مقابل تاریخ 1192 هـ . ق نشان از مرمت مکان پس از زلزله معروف دوره زندیه می باشد.

2ـ گرم خانه حمام تاریخی سلطان امیراحمد
فضای دوم در گرم خانه، محل شستشو و تطهیر بدن می باشد. گرم خانه اغلب فضایی ساده تر از بینه است که گوشه هایی برای نشستن و شستشو دارد. خزینه آب گرم و حوض آب سرد و فضاهایی خصوصی تر برای استحمام در مجاورت گرم خانه قرار دارد.
روشنایی گرم خانه از نورگیرهای سقفی تأمین می شود. نورگیرهایی با شیشه های عدسی مانند وجود دارد تا نور کافی وارد حمام شده و داخل حمام توسط بچه های شیطان! دیده نشود. ازاره و دیوار گرم خانه تا یک متر کاشی کاری معرق و تا سقف آهک بری با ملات ساروج می باشد.
این بنا با شماره 1351 در سال 1335 هـ .ش در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیده است و سپس در سال 1375 هـ.ش توسط هیأت امنای مرمت و بازسازی بناهای تاریخی کاشان توسط شهرداری کاشان خریداری شد و پروژه بازسازی و مرمت حمام تاریخی سلطان امیراحمد انجام شد این حمام، مدتی تغییر کاربردی یافته و به عنوان سفره خانه و قهوه خانه سنتی استفاده شد ولی امروزه به عنوان موزه تحت پوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می شود.
واژه نامه حمام های تاریخی :
جلوخان : محوطه ای باز از اجزای دستگاه ورودی که پیش از سردر و در جلو آن قرار می گیرد.
خزینه : در حمام، اتاقی کوچک برای شست و شو، در کنار گرم خانه و برروی گلخن، که در آن تا نیمه آب می ریزند. بعضی از حمام ها علاوه بر خزینه آب گرم، خزینه آب ولرم یا سرد هم دارد.
ساروج : ملاطی مقاوم دربرابر آب، از آهک و خاکستر، خاک رس و … می باشد.
تنبوشه : لوله های سفالین که از آن برای انتقال آب بین بخش های مختلف حمام استفاده می شده است.
سربینه : محل رخت کن و استراحت و گفتگو در حمام که پس از مدخل و پیش از گرم خانه قرار دارد.
گلجام : شیشه های رنگین در روزن سقف یا دیوار
تون : مجموعه راهرو، اتاقک و ظرفی مسین که در کف و زیر خزینه تعبیه می شود. در کف و مرکز خزینه ظرفی مسین بصورت گودالی کوچک قرار داده می شود و زیر آن اتاقکی وجود دارد که توسط راهرویی به بیرون حمام متصل می شود و شخصی به اسم تون تاب در فواصل زمانی منظم بوسیله افروختن هیزم و سایر مواد سوختی در تون؛ آب داخل خزینه را گرم نگه می داشته است دود ناشی از دود و دم سوختن تون بصورت مستقیم به دودکش ها مرتبط نمی شده بلکه توسط گربه روهای کف حمام به بیرون حمام هدایت می شده تا از گرمای آن برای گرم شدن کف حمام استفاده شود. نام های دیگر تون؛ گلخن ، تیون و پاتیون است.
گلخن : تون
هشتی : فضای سرپوشیده در ورودی که معمولا بلافاصله بعد از سردر و در مدخل قرار می گیرد و قاعده آن ممکن است به صورت شکل های منتظم هندسی مختلفی ساخته شود.
دیوارهای این حمام با کاشی ‌های آبی فیروزه ‌ای و زرفام به شکل زیبایی تزیین شده است.

دیدن این حمام تاریخی در کاشان را به شما گردشگران و علاقمندان به آثار تاریخی ایران پیشنهاد می کنیم.

مسجد آقابزرگ کاشان یا همان مسجد و مدرسه آقابزرگ یکی از باشکوه ترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران به شمار می آید که در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده است. تاریخ آغاز ساخت این بنای قاجاری به سال 1258 هـ.ق و پایان ساخت آن 1265 هـ.ق (به مدت هشت سال) می باشد مدرسه و مسجد آقا بزرگ با سرمایه شخصی حاج محمد تقی خانبان جهت استفاده نماز جماعت و درس بنا شده است. این مدرسه به سبک مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده است.

معماری مسجد و مدرسه آقابزرگ :
مسجد و مدرسه آقا بزرگ دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاشی های خشتی الوان پوشیده شده است. هیئت اصلی بنا و گنبد و بارگاه با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی بشمار می رود.

روی درب ورودی تعدادی میخ در آن به کار رفته شده که تعداد آنها در دولنگه درب دقیقا 6666 عدد به تعداد آیات قرآن کریم می باشد. استفاده از این میخ ها دوعلت دارد :
1- در قدیم هنگام هجوم اقوام مهاجم، مردم داخل مسجد پناه می گرفته اند، استفاده از این میخ ها داخل در باعث می شود تا در استحکام فوق العاده ای یافته و شخص مهاجم از بیرون به هیچ وجه نتواند با تبر در را خُرد کند.
2- علتی که باعث شده بعد از 180 سال در هنوز اینقدر سالم بماند این است که میخ بعد از مدتی داخل چوب زنگ می زند و حالت تُردی به چوی می دهد که موریانه از آن خوشش نمی آید و به آن کاری ندارد.

در قسمت ابتدایی مسجد و مدرسه آقا بزرگ  به دو سکو در دو طرف بنا برمی خوریم به نام پیرنشین، علت تعبیه این سکوها هم این بوده است که اشخاصی که از کوچه عبور می کنند اگر باری بر دوش دارند برای رفع خستگی بار خود را روی این سکوها قرارداده و استراحت کنند پس از ورود به محوطه مدرسه، دو صحن فوقانی و تحتانی و حجره های محل سکونت طلاب و گنبد آجری با شکوه و گلدسته های دو طرف آن خود نمایی می کند. پس ازهشتی با عبور از دو دالان مسقف عریض، به صحن مدرسه دست می یابیم که در میان این دو راهرو، دو شبستان وسیع زمستانی و تابستانی در دو طبقه قرار دارد. در قسمت سر درب،  چهار بالاخانه ساخته شده است که در طرفین سر درب دو بادگیر مشاهده می شود که این بادگیرها با هدایت هوای مطبوع به شبستان تحتانی (تابستانی) و به زیرزمینی که شبستان ها قرار دارد، تابستان گرم کویر را بر ساکنان این بنا قابل تحمل و دلپذیر می سازد.

علاوه بر این دو حیاط خلوت، آب انبار بزرگ، شبستان دیگری در پشت گنبد، ساختمان مسجدی که در جنب گنبد واقع است و محراب کاشی کاری واقع در شبستان جنب گنبد که در حقیقت مجموعه ای است از هنرهای کاشی کاری، گچ بری، کتیبه نویسی، مقرنس کاری ونقاشی، از جمله متعلقات این بنای عظیم است. مسجد و مدرسه آقا بزرگ؛ کاشان مسجد آقابزرگ از نظر پلان جزو مساجدی است که دارای سه شبستان می باشد و نکته مهم و قابل توجه در این محل تلفیق مسجد و مدرسه است.

تمامی مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان  از جمله گنبد که جزو بزرگترین گنبدهای آجری است با آجر ساخته شده و تزئینات بکار رفته در این بنا عبارت است از : کاشی کاری، آجرکاری، کتیبه های نفیس گچی و کاشی، مقرنس کاری، خطاطی ثلث و نستعلیق و نقاشی و..

وجه تسمیه جالب مسجدآقابزرگ کاشان :
مجتهد بزرگ کاشان ملا محمد مهدی نراقی (ملا محمد بن ابیذر) فرزند آخرش موقعی به دنیا می آید که خودش فوت می کند، بنا به رسم آنزمان نام پدر را بر فرزند می گذارند و پس از مدتی فرزند هم مجتهد می شود و مردم کاشان به دلیل این تشابه اسمی به پدر “آقا بزرگ” و به فرزند “آقا کوچک” می گویند . محمد شاه قاجار در راه سفر به اصفهان چند روزی در کاشان اقامت و طی آن با علمای شهر و از جمله با ملامحمد مهدی (آقا کوچک) ملاقات می کند، متوجه می شود که ایشان از لحاظ علمی بسیار بالا هستند، به مردم کاشان امر می کند از این به بعد به ایشان هم آقا بزرگ بگویند و به حاج محمد تقی خانبان (حاکم وقت شهر) هم دستور می دهد تا این مسجد و مدرسه را برای ایشان بنا کرده و دختر خود را به عقد ایشان درآورند.
در جلسه ای که شاه و علما داشتند شاه پس از دیدن مقام علمی ملامحمد مهدی از ایشان و علما خواست تا از او درخواستی داشته باشند. ملا محمد مهدی می گوید پشه ها را از ما دور کن! شاه گفت درخواستی از من بکنید که بتوانم آن را اجابت کنم. من از انجام این کار عاجزم، گفتند برای ما رعیت ها مسجدی بنا کنید تا در آن نماز بخوانیم و شاه آنگونه که شرحش رفت این درخواست را اجابت کرد.

برای بازدید مجازی از مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان می توانید لینک های زیر را کلیک کنید

بازدید مجازی مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان نمای درونی

بازدید مجازی مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان نمای بیرونی

خانه عامری ها کاشان در محله سلطان میر احمد در شمال معبر اصلی آن و در خیابان علوی و در جوار حمام سلطان میر احمد واقع شده است خانه عامری ها در دوران زندیه بنا شده و یکی از بزرگترین خانه ‌های تاریخی شهر کاشان به شمار می ‌رود این خانه شامل حدود 85 اتاق و چندین حیاط است که قدیمی ‌ترین آن حیاط بیرونی و اندرونی است. خانه عامری‌ ها در دوران قاجار در قرن 13 هجری قمری به وسیله مرحوم سهام السلطنه عامری به عنوان محل سکونت فامیلی توسعه یافته است و بناهای دیگری به آن اضافه شد.
خانه عامری ها از گستردگی فراوانی برخوردار است و مساحت آن نزدیک به هفت هزار مترمربع با زیربنای وسیعی است که به گونه ی هماهنگ و حساب شده ساخته شده است. مساحت عرصه این مجموعه که از چند خانه مجزای مجاور و در ارتباط با یکدیگر شکل گرفته مشتمل بر 3 خانه با 5 حیاط مرکزی به صورتی اندرونی و بیرونی همراه با فضاهای سرپوشیده متعدد و متنوع است.
مهمترین بخش مجموعه، خانه عامری‌ ها است، که دارای دو بخش اندرونی و بیرونی همراه با حوضخانه، ایوان‌ های رفیع و شاهنشین ‌های 7 دری و تعداد زیادی اتاق ‌های 3 دری است که گرداگرد حیاط با آهنگی موزون و به صورت قرینه استقرار یافته ‌اند. تمامی بدنه خارجی حیاط‌ ها و برخی از بدنه ‌ها و پوشش‌های داخلی با انواع تزیینات زیبا و هنرمندانه ایرانی همچون گچبری، یزدی و رسمی بندی، مقرنس، نقاشی روی گچ، درودگری، منبت کاری، گره چینی و برخی از هنرهای تزیینی دیگر پوشیده شده است.
در تمام حیاط‌ های خانه عامری‌ ها اصل تقارن در ضلع شمالی، جنوبی، شرقی و غربی رعایت شده است. حیاط ‌ها دارای حوضخانه‌ هایی هستند که از این فضاها در تابستان استفاده می ‌شده است. این خانه دارای بلندترین بادگیر در بین بادگیرهای خانه‌های کاشان است. چهار حیاط بیرونی، اندرونی، مهمان خانه، حیاط خدمه و سوارکاران نظامی مورد استفاده قرار می‌ گرفته و در 3 حیاط دیگر نیز بستگان سهام‌ السلطنه سکونت داشته‌ اند. خانه عامری‌ ها دارای حمام اختصاصی زنانه و مردانه جدا از هم نیز می ‌باشد.
پس از سهام السلطنه، حیاط ‌های بیرونی و اندرونی در اختیار فرزند وی، ابراهیم خلیل خان عامری و بقیه ساختمان ‌ها به افراد دیگر این خاندان تعلق گرفت و به مررو زمان برخی از حیاط‌ ها تفکیک و به افراد دیگر فروخته شد. این مجموعه که به وسیله اداره میراث فرهنگی کاشان با استفاده از اعتبارات تبصره ۳۶ در دست مرمت و تغییر کاربری است تا به اقامتگاه گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.
اگر علاقمند به دیدن خانه های قدیمی کاشان هستید می توانید از خانه بروجردی ها و خانه طباطبائی ها در کاشان که در نزدیکی خانه عامری ها واقع شده است نیز دیدن کنید.

برای بازدید مجازی خانه عامری ها کاشان در سایت 360 سیتیز لینک های زیر را کلیک کنید

بازدید مجازی خانه عامری ها نمای اول بیرونی

بازدید مجازی خانه عامری ها نمای دوم بیرونی

بازدید مجازی خانه عامری ها نمای اول بیرونی

بازدید مجازی خانه عامری ها نمای دوم بیرونی

خانه بروجردی ها از معروفترین بناهای شهر کاشان و از آثار تاریخی شهر کاشان در محله سلطان میراحمد در جنوب شرقیِ شهر کاشان واقع شده خانه بروجردی ها در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری ساخته شده و تحت شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌ است. خانه ی بروجردی ها نمونه یکی از خانه های مسکونی اعیان نشین دوره ی قاجار در کاشان است و اکنون محل اداره میراث فرهنگی کاشان است. بروجردی ها با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبایی بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیباترین جلوه های معماری ایرانی را به معرض نمایش می گذارد. نقاشی‌های ارزنده و گچ ‌بری‌های خانه بروجردی ها زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران دوران قاجار “مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشان” (بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران) و برادرزاده اش “مرحوم میرزا محمدخان غفاری کاشانی” ملقب به “کمال الملک” ترسیم و طرح های گچبری خانه نیز با نظارت این دو استاد به انجام رسیده است.
بانی این خانه، حاج سید حسن نطنزی از بازرگان ‌های نطنزی مقیم کاشان و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بوده‌ است. خانه بروچردی ها در دو طبقه و در بعضی قسمت ها مثل قسمت جنوبی که با سرداب دارای سه طبقه است نمادی از خانه های سنتی ایران است. خانه بروجردی ها در زمینی به مساحت تقریبی ۷۰۰ ،۱ مترمربع ساخته شده و مساحت این بنا حدود ۳۰۰۰ مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و مشتمل است بر دو ورودی اصلی و فرعی، هشتی، راهرو، حیاط، تابستان نشین، زمستان نشین، آشپزخانه، حیاط های سرپوشیده در اطراف، و زیرزمینی وسیع  خانه بروجردی ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده، به گونه ای که در گرمای شدید تابستان هوای خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام به صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین ها سرازیر شده و در آنها جریان می یابد.
این بنا از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، مرحوم میرزامحمد خان غفاری ملقب به کمال‌الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالب خودنمایی می‌ کند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران است.
بر خلاف تصور عامه، این خانه به اهالی بروجرد متعلق نبوده بلکه چون مراودات تجاری این بازرگانان نطنزی الاصل کاشانی بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده، لذا کاشانی ها به ایشان بروجردی می گفته اند! به همین مناسبت، محل سکونت ایشان هم به خانه ی بروجردی شهرت یافته است. معمار طراح و سازنده ی خانه ی بروجردی یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم کاشی بوده است که خانه ی طباطبایی ها (واقع در همین محله) و تیمچه ی امین الدوله (واقع در بازار میانچال کاشان) از دیگر آثار این معمار هنرمند است.
بنابر اظهارات موثق ساخت این مجموعه در حدود ۱۸ سال یعنی از سال ۱۲۹۲ تا سال ۱۳۱۰ ه.ق به درازا کشیده و در آن بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ کار و آینه کار و دیگر هنرمندان بکار گرفته شده اند.
خانه بروجردی به طور کلی شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است:
الف) بخش بیرونی
قسمت بیرونی خانه در حقیقت همان عمارت و حیاطی است که اکنون مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد و شامل این بخش ها می باشد : راهرو ورودی، حیاط مرکزی، تالار سرپوشیده و نورگیر فوقانی آن، ایوان جنوبی، اتاق های تابستانی و حیاط های خلوت بین اتاق ها و بالا خانه هایی که به صورت قرینه در دو طرف تالار اصلی قرار گرفته اند، بادگیرها و زیرزمین (سرداب)، اتاق پنج دری زمستانی که بدنه ی داخلی آن از گچ بری بسیار ظریفی با طرح گل و مرغ تزئین شده است، اتاق های آفتاب گیر زمستان، بهار خواب جبهه شمالی، طارمی و قسمت غربی و سایر فضاها.
ب) بخش اندرونی
اندرونی خانه بروجردی خود شامل دو قسمت است :
ـ قسمت جنوبی که دارای یک حیاط مرکزی و تالار بزرگ پذیرایی مزین به آیینه کاری است و در دو طرف تالار بالاخانه هایی ساخته شده که رو به داخل تالار باز می شود. در ضمن در اطراف تالار بزرگ اتاق های گوشواره بنا شده است.
ـ قسمت شمالی که عبارت است از یک حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوق خانه، اتاق نشیمن و سردابی بزرگ که این سرداب در حقیقت طبقه ی تحتانی تالار بزرگ قسمت اندرونی است.
در دیوار شاه نشین، تصاویری از شاهان قاجار، به شیوه‌ای متاثر از نقاشی اروپایی، ترسیم شده است. روی بعضی دیوارها مناظری با رنگ آبی کشیده ‌اند که هیچکدام اصالت ایرانی ندارند، لباس اشخاص کاملا اروپایی است. این بنا در اواخر دوره پهلوی به علت بی توجهی ساکنان آن رو به نابودی می ‌رفت، اما پس از ثبت با شماره 1083 در فهرست آثار تاریخی، بازسازی شد و کاربری فرهنگی ـ اداری گرفت.
همانطور که گفته شد خانه بروجردی ها به صورت اندرونی و بیرونی است و قسمت بیرونی آن از سال ۱۳۵۳ه.ش به تملک سازمان میراث فرهنگی درآمده و در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است و بخش اندرونی که در شمال شرقی و شرق بنا واقع است هنوز تحت مالکیت خصوصی می باشد.

همچنین اگر علاقمند به بازدید از خانه های قدیمی اینچنینی هستید می توانید از خانه طباطبائی ها و خانه عامری ها کاشان که در نزدیکی هم قرار دارند دیدن کنید

برای بازدید مجازی خانه بروجردیها کاشان در سایت 360 سیتیز روی هر یک از لینک های زیر کلیک کنید

بازدید مجازی خانه بروجردیها نمای اول

بازدید مجازی خانه بروجردیها نمای دوم

بازدید مجازی خانه بروجردیها نمای سوم

بازدید مجازی خانه بروجردیها نمای چهارم

یکی از زیباترین و دیدنی ترین بناهای تاریخی کاشان، خانه طباطبایی هاست که در محله سلطان امیر احمد در بافت قدیم کاشان در خیابان علوی واقع شده است. خانه طباطبائی ها کاشان که از شاهکارهای هنر معماری قدیم به شمار می رود به وسیله مرحوم سیدجعفر طباطبایی که از تجار معروف فرش آن زمان بود در سال ۱۲۵۰هجری قمری ساخته شده است. معمار، طراح و سازنده این خانه استاد علی مریم از معماران برجسته دوره قاجار در کاشان بوده که با بهره گیری از تجارب معماران گذشته و با تکیه بر نبوغ ذاتی و قدرت خلاقیت و ابتکار خود، بنای این خانه را در ۱۰ سال به سرانجام رسانده است.
خانه طباطبایی دارای تزیینات دل انگیز بسیار و اتاق ها و درهای دل نشین با ستون های زیبا است. در این بنا از فن گچبری به گونه ی ارزشمندی بهره برداری شده است و در روبروی شاه نشین آن استخر طویل زیبایی به چشم می خورد. معماری خانه طباطبایی ها به شیوه معماری حجاب دار (به معنای نوعی ساخت که اندرونی از دید کسانی که در بخش بیرونی هستند پنهان بماند)، ،متقارن و درون گر، گودال باغچه و حیاط مرکز است بدین معنا که بعد از زلزله معروف سال 1192 هجری قمری اکثر خانه های کاشان را بدین صورت ساخته اند، معماری گودال باغچه یعنی باغچه خانه در گودی قرار گرفته است. بدین ترتیب بنا هم از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم می شود و هم آن که آبرسانی به بنا را تسهیل می کند در ضمن از رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان استفاده می شود وقتی بنا در دل خاک باشد (یعنی بصورت گودال باغچه ساخته شود) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد خانه نه زود گرم می شود و نه زود سرد.
خانه طباطبایی ها همچون دیگر بناهای تاریخی آن زمان برخوردار از تزئینات مجلل و باشکوه، اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه است. مجموعه خانه طباطبایی ها مشتمل بر ۳ بخش اندرونی بیرونی و بخش مخصوص خدمه است. مجموعه خانه تاریخی طباطبایی ها با ۴۷۰۰ مترمربع وسعت دارای ۴۰ اتاق، ۴ حیاط، ۴ سرداب (زیرزمین)، ۳ بادگیر و ۲ رشته قنات است.
قسمت اندرونی خانه طباطبائی ها :
شامل اتاق پنج دری ساده در مرکز و دو حیاط در دو طرف آن و دارای سرداب هائی که بادگیرها هوا را در آن جریان می دهند که این قسمت محل سکونت خانواده مرحوم طباطبائی بوده است. حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر و تعداد اتاق های آن بیشتر می باشد و دارای سرسرای پذیرائی مجزائی است. در زیرقسمت اندرونی مخصوصا اتاق مرکزی، سرداب بزرگی قرار دارد که دارای مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله : وجود بادگیر، سقف ضربی، نوع مصالح به کار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه، وجود حوضی که قبلا در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه حدود 8 تا 10 متر، نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می شود؛ همه این عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف درمابین زیرزمین و بیرون آن مشاهده شود.
قسمت بیرونی خانه طباطبائی ها :
شامل تالار بزرگ (اتاق شاه نشین) در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دو جداره که عمودی باز و بسته می شود. این اتاق دارای تزئینات نقاشی و آئینه کاری و گچ بری های جالب از جمله پنجره های مشبک گچی است که همچون پارچه توری ظریفی به نظر می رسد. در دو طرف اتاق شاه نشین اتاق های گوشواره بنا شده است در جلوی اتاق شاه نشین، ایوانی با آئینه کاری و گچ بری های جالب دیده می شود.
در طرفین تالار بزرگ دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه یکدیگر احداث شده است که دارای تابلوهای بدیع نقاشی می باشند و از نفایس آثار هنری این دیار به شمار می آیند. اسناد و قرائن نشان می دهد که هنرمند بزرگ و نقاشباشی دربار ناصر الدین شاه قاجار یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک با مالک خانه دوستی نزدیک و مراوده خانوادگی داشته است لذا به احترام دوستی که با مرحوم طباطبائی داشته در اجرای گچ بری ها و ترسیم نقاشی های این خانه نظارت داشته است و این مطلب ارزش و اعتبار تزئینات خانه طباطبائی را بسیار افزایش می دهد.
قسمت خدمه خانه طباطبائی ها :
بخش خدمه نیز شامل حیاط و عمارت در ضلع غربی خانه واقع است که در اختیار خدمه خانه بوده و مطبخ، اصطبل، بهار بند و انبارهای سوخت و موادغذایی در آن قرار داشته است.
آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصر آباد تامین می گردیده است. خانه طباطبائی دارای 5 درب ورودی می باشد که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می گردد. علت پیچ و خم های راهروهای ورودی جهت شکستن اختلاف ارتفاع و نداشتن دید مستقیم است.
خانه تاریخی طباطبایی ها که به وسیله هیات امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان خریداری و در سال های ۱۳۷3 تا ۱۳۷۶ با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت و معادن و فلزات طبق نقشه اصلی و نخستین مورد مرمت و بازسازی قرارگرفت در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۰۴ به ثبت رسیده است. مجموعه تاریخی خانه طباطبایی ها هم اکنون زیرپوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می شود.
نکته جالب برای دوستداران ادبیات آنکه خانه مسکونی و زادگاه شادروان «سپیده کاشانی» – شاعر بزرگ معاصر- نیز در مجاورت خانه تاریخی طباطبائی و در جنوب آن قرار دارد.

بازار کاشان یا همان بازار سنتی کاشان از جمله مهمترین آثار تاریخی و دیدنی شهر کاشان است و از اواسط خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت ادامه دارد مجموعه بازار کاشان نیز با سامانمندی فضاهای معماری و همجواری با راه ‌های بازرگانی باستانی، یکی از پر رونق ‌ترین و باشکوه‌ ترین بازارهای ایران به شمار می ‌آید. دوران اوج و رواج بازار کاشان مربوط به زمان صفویه و به خصوص دوران شاه عباس اول است. غالبا سیاحان و جهانگردانی که در عصر صفوی و قاجار، به ایران و به خصوص کاشان سفر می‌ کردند همواره عظمت و شکوه بازار کاشان را مورد تمجید قرار می ‌دادند.
بازار کاشان که از حوالی میدان کمال الملک تا میدان تاریخی سنگ (فیض) و از آنجا که تا بازار مسگرها و میدان دروازه دولت ادامه دارد شامل تعداد زیادی بازارچه و گذر بوده و ده ها بنای تاریخی همچون: مسجد میدان میر عماد، کاروانسرای میر پنج، زغالی ها، غفار پور، رباط، بروجردی ها، نراقی ها، تیمچه معروف امین الدوله، در بازار میانچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، آب انبار بالا بازار، آب انبار درب زنجیر، حسینیه سوراخ ریسمان، مسجد کفش دوزها، مسجد بالا بازار، مسجد طمقاچی ها، و… با این توضیح که برخی از قسمت های بازار به اصنافی خاص اختصاص داشته و با نام همان صنف شناخته می شود. از جمله بازار مسگرها، رنگرزها، کفش دوزها، ریسمان فروش ها، ضرابخانه، زرگرها، بزازها، خیاط ها و…
بازار کاشان با وجود رونق و زیبایی بسیار در دوران سلجوقی و صفوی، به سبب زلزله شدید در سال ۱۱۹۲ قمری ویران شد و در پی وقوع این حادثه علاوه بر تخریب ابنیه تاریخی شهر، بافت بازار نیز از بین رفت. بازار فعلی کاشان روی بقایای بازار قدیم که در اثر آن زلزله فروریخته بود، بازسازی شد. فضاهای معماری امروز بازار کاشان در واقع از بازسازی‌های دوران قاجاریه و بخصوص دوره حکمرانی فتحعلی شاه باقی ‌مانده است.
وجود چهار سوق میانچال و راسته های فرعی یا بازارچه‌های کفاش‌ها، بزازها، ریسمانچی‌ها و بازار ملک بر شکوه و جلال این بازار کاشان می‌افزاید.

تیمچه امین الدوله کاشان
تیمچه امین الدوله یکی از جالب ترین بناهای داخلی بازار می باشد که توسط فرخ خان غفاری (امین الدوله) ساخته شد و معماری آن از سال 1280 الی 1285 توسط استاد علی مریم صورت گرفت. واژه “تیم” به معنی کاروانسرا بوده است تیمچه به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک بوده است. اما در دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه می ‌گویند مانند تیمچه امین الدوله در کاشان. این خصوصیت کالبدی تیمچه‌ها، یعنی سرپوشیده بودن آنها، فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتاب پدید می ‌آورد. به همین سبب فضای تیمچه‌ها، غالبا نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی‌ شده است.

قدمت اصلی بازار کاشان مربوط به دوران آل بویه و پس از آن سلجوقی است اما دوران رونق آن مربوط به زمان صفویه به ویژه شاه عباس صفوی است. مجموعه بازار بزرگ کاشان که در سال 1355 به شماره 1284 در شمار آثار ملی به ثبت رسیده است.

مجموعه خانه عباسیان کاشان در خیابان علوی در کوی سلطان امیراحمد واقع شده است این مجموعه از جمله برجسته ‌ترین آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران است خانه عباسیان از لحاظ معماری و تزیینات حایز اهمیت فراوان است خانه عباسیان بین سال های ۱۲۴۵-۱۲۵۰ قمری ساخته شده است
گفته می شود این بنا در مدت ۲۰ سال ساخته شده است وسعت این مجموعه حدود 5 هزار متر مربع و زیر بنای آن در حدود 7 هزار متر مربع می باشد. این مجموعه دارای پنج طبقه و شامل 5 حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت ۵٫ باب خانه مستقل از هم درآمد اما در سال‌ های اخیر ۴ باب از ۵ باب خانه خریداری و بازسازی شد. از ۴ باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دو طبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است.
خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت می‌ باشد.

بخش های خانه عباسیان کاشان :
کل مجموعه به سه بخش اصلی تقسیم می گردد. بخش اندرونی، بخش بیرونی و بخش خدمه.
بخش بیرونی خانه عباسیان : در واقع به عنوان مهمانپذیر صاحبخانه و محل پذیرایی از مهمانان تجاری به شمار می رفته که شامل اتاق آئینه، تالار سرپوشیده، ایوان، اتاق های سه دری، پنج دری و سایر فضاهاست.
بخش اندرونی خانه عباسیان : محل اسکان صاحبخانه و خانواده وی بوده و همخوان با مقله حجاب در معماری اسلامی، از بخش بیرونی کاملا جدا است. بخش “حیاط باغ” محل برگزاری نماز جماعت بوده است. آخرین بخش این مجموعه بخش “حیاط خدمه” است که محل اسکان خدمه بوده و از طریق مطبخ به خانه راه داشته است. کل مجموعه دارای ۲ بادگیر و دو حلقه چاه است که یکی از چاه ها به عنوان مخزن آب خانه به شمار می رفته است. مهمترین قسمت های مجموعه عباسیان عبارت است از اتاق آئینه، اتاق شاهنشین، اتاق پنج دری یا تالار مرکزی و دو تالار سرپوشیده بزرگ است.

ویژگی ‌های معماری خانه عباسیان :
سبک اصلی معماری بنا به “گودال باغچه” موسوم می باشد. در این سبک معماری، بنا پایین تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحا گود می باشد. دلایل ساخت بنا بدین شکل، عبارتند از :
ـ استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند.
ـ استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان.
ـ استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا : همزمان با عملیات گود برداری، کوره های پخت آجر نیز در کنار مجموعه بر پا شده و از خاک گود برای پخت خشت خام استفاده می شده است. این امر علاوه بر صرفه جویی بسیار در هزینه و زمان، موجب استحکام نسبی بنا نیز می شده است.
قرینه سازی : در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملا قرینه می ‌باشد.
تنوع فصلی : بنا دارای قسمت‌های تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمت‌ های خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می‌ شده است.
معماری درونگرا : برخلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می‌باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد.
معماری محجّبه یا نقاب‌دار : به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می‌ باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاق ‌های تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانم ها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و… می باشد. حتی برای کوبه درب ‌ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده که از طریق صدای کوبه می ‌شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد.

وجه تسمیه خانه عباسیان کاشان :
وجه تسمیه بنا نیز در نوع خود شنیدنی می باشد. همانطور که اشاره شد پس از مرگ صاحب اولیه بنا، مجموعه به پنج قسمت تفکیک و به وراث واگذار گردید وراث نیز پس از مدتی سهم خود را به افراد مختلف فروختند. در حدود صد سال پیش یکی از حیاط های مجموعه (حیاط بیرونی) به یکی از تجار فرش کاشان به اسم آقای عباسیان به مبلغ هزار تومان فروخته شد. خبر فروخته شدن خانه ای با این قیمت در زمان خود در کل شهر پیچیده و تا در مدتها نقل محافل گردید. از آن پس کل این مجموعه به خانه عباسیان معروف و مشهور شد.

این مجموعه در سال ۱۳۷۴ توسط هیأت امنای احیاء و مرمت بافت تاریخی کاشان و با مساعدت مالی وزارت صنایع و معادن خریداری و مرمت گردید. و در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۲۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و بخشی از آن به بنیاد سهراب سپهری نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گرفته است.
اکنون این عمارت تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار گرفته است. به خاطر معماری زیبا و چشم انداز خوبی که این خانه دارد تا به حال سریال هایی همانند مسافر ری، ملاصدرا، خانه ای در تاریکی، جابربن حیان و … در آن ساخته شده است.

تپه سیلک یا همان تپه های سیلک کاشان در ضلع جنوبی غربی شهر کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین یعنی خیابان امیر کبیر واقع شده است که شامل دوتپه شمالی و جنوبی یا همان گورستان الف – ب به فاصله 600 متری از هم می باشد گورستان الف با قدمت 3500 ساله در 200 متری جنوب قرار داشت که امروزه بروی آن بلوار امیرالمومنین کشیده شده است گورستان ب نیز با قدمت 3000 ساله در زیرباغ ها و مزارع کشاورزی ضلع غربی تپه قرار گرفته است و تنها زیگورات سیلک که 15.94 متر از ارتفاع آن باقی مانده است که از سه طبقه سکوی مطبق و یک پاگرد در جنوب سکوی اول و یک راه بالا رو ساخته شده است که در بازسازی جدبد بنای زیگورات این راه به شکل پلکان نشان داده شده است که کهن ترین زیگورات های ایران می باشد و در دوره چهارم در کنار معبد اصلی شهر سیلک بنا شده است.
نزدیک به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح، مردم غارنشین فلات ایران در پی دگرگونی‌ هایی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه ‌ای را آغاز کردند و در تمدن آنها نسبت به دوران ‌های پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. کهن ‌ترین مردم دشت ‌نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آنجا به دست آورده ‌اند. میدان‌گاه باستانی سیلک در منطقه فین کاشان واقع شده ‌است و پیشینه ای نزدیک به هفت هزار سال دارد.
تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی بوده ‌است که از گل رس و سفال ساخته شده ‌است. زیگورات معماری مذهبی ویژه شهرهای عمده بین النهرین (عراق کنونی) و ایران بوده است که بصورت برج مطبق هرمی شکل بنا می شد. ساخت زیگورات ها از 4200 تا 2500 سال پیش متداول بوده است.
مجموعه تاریخی سیلک تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین شده معروف بود. سیلک یکی از مکان‌های تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است که مدارک نوشته از دوران پیش از هخامنشی در آن پیدا شده ولی خطی که هم‌زمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمده ‌بود با نام پرتو ایلامی شناخته شده پس از رها شدن این پایگاه بازرگانی از میان رفت.
تمدن مردمان تپه ‌های سیلک در ۲۵۰۰ سال پیش مغلوب تمدن آریایی شد که یادگارهای آنها در لایه‌های گوناگون حفاری مانند ظروف لوله ‌دار بلند با نگاره اسب و خورشید و جنگ‌ افزار آهنی و شمشیر و نیزه ‌های بلند پیدا شده ‌است.

چگونگی کشف تپه سیلک کاشان :
هشتاد سال پیش، با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی ساکنان شهر کاشان، تمدنی بزرگ و چندهزار ساله نمایان شد؛ ابزارآلات و سفالینه‌هایی متفاوت با ابزارهای کنونی پیدا شدند که حیرت و حس کنجکاوی همه را برانگیختند و در این میان، آنها که می ‌خواستند یک شبه ره صد ساله را بروند، دل خاک‌ های این تپه را زیر و رو کردند. بعد از مدتی با فروخته شدن آثار به‌ دست آمده توسط مردم و بخصوص کشاورزان منطقه به دلالان عتیقه‌، پای غارتگران هم به «سیلک» باز شد. تمدنی گمشده که هزاران سال از عوامل مخرب طبیعی در امان مانده بود به مزرعه‌ شخم‌زده‌ی‌عتیقه ‌فروشان تبدیل شد و سرانجام با انتقال آثار تاریخی به کشورهای غربی، «رومن گیرشمن» – باستان ‌شناس – از طرف موزه‌ی «لوور» فرانسه با هدف شناخت و شاید نجات تمدنی که به همهی مردم جهان تعلق داشت، روانه‌ی ایران شد.
اما بعد از پایان یافتن فعالیت‌های گیرشمن و چاپ گزارش‌ های او، تا سال ۱۳۸۰ توجهی به سیلک نشد، به‌ طوری که بسیاری از اراضی این محوطه به زمین کشاورزی تبدیل شد و به گفته برخی ساکنان قدیمی، برای گسترش شهر و خانه ‌سازی‌ ها فاصله چندانی تا این محوطه باقی نمانده بود که در آن صورت، از این تپه‌ی باستانی به ‌جز نام و خاطره‌ ای باقی نمی ‌ماند.
سرانجام در آن سال‌ دکتر صادق ملک شهمیرزادی – باستان‌شناس – برای بررسی و ادامه‌ کاوش‌ها به سیلک رفت و با انجام پنج فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ طول کشید، توانست نتایج کارهای خود را در چند جلد آماده‌ چاپ کند پس از پایان یافتن کاوش‌های دکتر ملک، تا امروز یعنی در طول شش سال گذشته، این محوطه‌ی باستانی آبستن اتفاق‌های ناگواری شد و تخریب‌هایی در آن رخ داد؛ برخی کارشناسان میراث فرهنگی از انجام حفاری‌هایی توسط اداره‌ی برق کاشان در حریم درجهی یک سیلک و نصب تیرهای بتونی چراغ برق خبر دادند،‌ اتفاقی که باعث شد تا دیگر همسایگان و متجاوزان به محوطه‌ تاریخی سیلک اقداماتی غیرقانونی را مانند ساخت‌ و ساز، حفاری و حتا آسفالت کردن خیابان‌هایی در محدودهی عرصه سیلک انجام دهند.

کاوش‌های قدیم تپه سیلک کاشان :
هیات باستان‌شناسی به سرپرستی رومن گیرشمن سه فصل کاوش در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی بر روی هر دو تپهٔ سیلک و دو گورستان نزدیک به آن انجام دادند و در سال ۱۹۳۸ (۱۳۱۷ خورشیدی) در دو مجلد با عنوان سیلک کاشان به زبان فرانسوی در پاریس چاپ کردند که بعدها به دست انتشارات میراث فرهنگی ایران به فارسی برگردانده شدند وی تاریخ این تمدن چیزی حدود 10000 سال تخمین زده است.

کاوش‌های جدید تپه سیلک کاشان :
در سال ۱۳۸۰ خورشیدی دکتر صادق ملک شهمیرزادی از سوی سازمان میراث فرهنگی ایران جهت کاوش به منطقه فرستاده شد. گروه کاوش طی ۵ فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ ادامه داشت، به نتایج جدیدی دست یافتند که در مجلدهای زیر به انتشار رساندند. زیگورات سیلک (نتایج فصل اول کاوش)، سفالگران سیلک، نقره‌کاران سیلک، شکارچیان سیلک
در طی کاوش‌های این گروه نیایشگاه سیئلک که به زبان اکدی زیگورات نامیده می ‌شود، کشف شد این پرستشگاه را رومن گیرشمن (کاشف زیگورات چغازنبیل) نتوانسته ‌بود پیدا کند.
در داخل خانه‌ها دیوارها را با گل اخری رنگ می‌کنند و مردگان را در زیر کف اتاق‌ها که آجر فرش یا سنگ فرش نبود، دفن می‌نمودند.مردگان را در این قبرها به صورت «چمپاته» به خاک می‌سپردند و همراه آنها در گورشان اشیایی قرار می ‌دادند و این اشیا در بعضی از گورها پر ارزش و زیاد بود و در بعضی دیگر کم و بی‌ارزش. در خرابه‌های تپه باستانی سیلک چند اسکلت انسان و ظروف باستانی پیدا شده ‌است که این اشیاء در موزه‌های لوور فرانسه، موزه ملی ایران و موزه باغ فین و موزه‌ ای در کنار این مجموعه باستانی قرار داده شده ‌است. از نکات دیدنی این منطقه باستانی وجود خرده سفال‌های چند هزار ساله روی زمین و پیرامون این تپه‌ها است. همچنین پیداشدن دوک‌های ریسندگی و بافندگی نشانی از آشنایی این مردم در هزاره‌های پیش از میلاد از صنعت ریسندگی و بافندگی دارد. همچنین ساکنان این منطقه با ذوب کردن فلزات برای خود وسائل و ابزارهای کار می ساختند. با کشف کوره ذوب فلزات در بخش جنوبی این تپه، می‌توان شهر سیلک را جزو صنعتی‌ترین شهرهای آن دوران محسوب کرد.
تپه سیلک در نگاه اول یک تپه خاکی است و جاذبه‌ ای برای دیدن، آن هم در گرمای شهر کاشان ندارد ولی با کمی توجه به قدمت و شناخت تاریخ، آنوقت این تپه دالانی برای ورود به دنیایی دیگر محسوب خواهد شد. تپه سیلک کاشان در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.

اطلاعات بیشتر برای علاقمندان به تپه های سیلک کاشان :
نتایج به دست آمده از کاوش ها بر روی تپه های سیلک تمدن ان را به شش دوره فرهنگی متمایز تقسیم می کند که عبارتند از:
دوره اول و دوم :
این دوره مربوط به قدیمی ترین و یا اولین ساکنان تپه شمالی است که حدود هفت هزارسال پیش شکل گرفته بود. بر اساس گزارش گیرشمن ساکنان اولیه در کلبه های موقت که آنها را با نی و شاخه می ساختند و روی ان را با گل می پوشاندند زندگی می کردند. سپس خانه ها را با دیوار های چینه ای و در دوره دوم با خشتهای ساخته و شکل داده دست خویشتن می ساختند. مردم ساکنمردم ساکن تپه های شمالی ظروف سفالی خود رااحتمالا در گورهای ابتدای می پختند. در دوره دوم اول بر نقشهای هندسی سطوح سفالها را با نقوش گیاهی وحیوانی نیز تزیین می کردند. مردمان این دوره به شکار کشاورزی وشبانی می پرداختن و همچنین با یافتن رگهای طبیعی مس و ستخراج انها را برای ساختن زیور الات کوچک بکار می بردند. مردم سیلک مردگان خود را بصورت جمع شده در حالی که سطح بدن انها را با قشر نازکی از محلول گل اخرا پوشش می دادن به همراه هدیه های به زیر کف منازل خود دفن می کردند

دوره سوم :
در حدود 6100سال پیش ساکناشن تپه های شمالی محل سکونت خود را ترک کرده واحتمالا عده ای از انها در فاصله حدود 600متری جنوب تپه های شمالی ساکن شدن(تپه جنوبی نام دارد).در این دوره خانه ها با خشتهای مستطیل شکل ساخته می شد و فرهنگ دفن مردگان به صورت دوره قبل بوده .در اواسط دوره سوم مردم از چرخهای سفال گری سود می جوستن و سفالها کوره های مخصوص که حرارت انها قابل کنترل بود پخته می شدو در تزیین انها علاوه بر نوقش قبلی از نقوش انسانی نیز استفاده می شد. تحقیقاهای گیاه شناسی نمایان گر ان است که کاشان در این دوره دارای اب وهوای معتدل بوده است. در این دوره صنعت گران سیلک روش استخراج نقره از سنگ معدن را فراگرفته و اشیاء زینتی و زیورالات را از نقره می ساختن . یکی از مهمترین پدیدهای فرهنگی اواخر دوره سوم استفاده از مهر های مسطح است.

دوره چهارم :
این دوره که از حدود 5000سال قبل اغاز شده وتا حدود 4500سال ادامه داشته به نام دوره اغاز نگارش یا اغاز دوره شهر نشینی یاد می شود. مهمترین تحول فرهنگی این دوره پیراپش خط و نگارش به صورت اولیه دانست.در این دوره از مهرهای استوانه یا سیلندری که منقوش به اشکال حیوانی یا هندسی بود استفاده می شود.که نمایان گر پیشرفت تجاری وبازرگانی در ان دوره بوده است به علت شرایط مساعد زندگی رشد جمعیت روند افزایشی به خود گرفت.

دوره ینجم :
این دوره که تاریخی در حدود 3200سال پیش دارد . مربوط به مهاجرت مهاجریم جدید به سیلک است . مهمترین فرهنگ این اقوام ساخته ظروف سفالی خاکستری رنگ است. معماری این مهاجران به روی بقایای ساختمانهای دوره قبل ساخته شد.فرهنگ خاک سپاری مردگاه دگرگون شد و این دوره اغاز استفاده از گورستانهای مجزا بود . گورستان مردم(گورستان الف) این دوره در 200متری جنوب تپه های جنوبی قرار داشت که امروزه به کلی تخریب شد است وتنها 15 قبر از مجموع این گورستان توسط کاوش گران فرانسوی مورد کاوش قرار گرفته و همچنین همچنان به دلیل اعتقاد به زندگی بعد از مرگ در کنار مردگان خود اشیاء سفالی ابزار اهنی و مهر و…قرار می دادن .

دوره ششم :
در تپه های جنوبی که بین سالهای 2800و2900سال متعلق به مردمانی بود که مردگان خود را در گورستان 250متری غرب تپه جنوبی (گورستان ب) دفن می کردند. به عقید گیرشمن انها مهاجران جدید بودن که در تپه های جنوبی ساکن شدند. در این دوره سطح کل تپه مسطح شد ودر نتیجه معماری دوره ینجم به طور کل از بین رفته. در این دوره فرهنگ خاکسپاری کمی دگرگون شد و علاوه بر عمال قبلی چاله گورها را به شکل تپه در می اوردن و برخی از این گورها با سنگهای تراش خورده و یا اجرهای بزرگ پوشانده می شود که احتمالا نمایانگر منزلت مردگان بوده است . مجموع 200 قبر از این دوره توسط هئیت فرانسوی مورده کاوش قرار گرفته است. از شاخسهای دوره ششم ظروف سفلی است که کاربرده تدفینی داشته اند بعضی از این ظروف لوله دار و یا شکل حیوانات وپرندگان هستن. سطوع انها با نقوش هندسی، حیوانی و انسانی تزئین شده است.
منابع برای مطالعه بیشتر:
1- آثار تاریخی شهرستان های کاشان و نطنز از حسن نراقی چاپ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
2- سیلک کاشان از رومن گیرشمن ترجمه اصغر کریمی ناشر سازمان میراث فرهنگی (2 جلد)
3- ایران از آغاز تا اسلام از رومن گیرشمن ترجمه محمد معین انتشارات علمی فرهنگی
4- ایرن در پیش از تاریخ از صادق ملک شهمیرزادی ناشر معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی
5- زیگورات سیلک، نقره کاران سیلک، سفالگران سیلک، شکارچیان سیلک از صادق ملک شهمیرزادی

برای بازدید مجازی تپه های سیلک کاشان از سایت 360 سیتیز می توانید لینک های زیر را کلیک کنید

بازدید مجازی تپه سیلک نمای اول

بازدید مجازی تپه سیلک نمای دوم

بازدید مجازی تپه سیلک نمای سوم

باغ فین و حمام فین کاشان در   جنوب شهر کاشان در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد و از با ارزش ‌ترین آثار تاریخی کاشان است بنای بر جای مانده باغ از دوران صفوی است که بر روی بناهای دوره دیلمی ساخته شده و از لحاط باغ آرایی و آب رسانی دارای اهمیت ویژه‌ ای است بناهای این باغ شامل سر درب ورودی و برج و باروی آن، شتر گلوی صفوی در میانه باغ، شتر گلوی فتح علی شاهی و اتاق شاه نشین در جنوب خاوری باغ، موزه ‌در باختر باغ و حمام ‌های کوچک و بزرگ و کتابخانه در خاور باغ می شود.
حمام فین کاشان که در باغ فین قرار دارد همان مکان تاریخی است که ناصرالدین‌شاه در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند. وسعت باغ فین بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برج های استوانه شکل محصور شده‌ است. در مقایسه با بسیاری از باغ‌ های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌ شود.
همانطور که ذکر شد وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده‌ است. باغ فین یکی از مهمترین نمونه باغ‌های ایرانی است که همچنان زنده و پابرجاست. همچنین این باغ به خوبی روش ایجاد منظر فرهنگی را معرفی می ‌کند. همچنین کوشک قاجاری در باغ فین کاشان با نقاشی‌ های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و اتاق شاه‌نشین بناهایی هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شده ‌اند.

برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل‌بویه می ‌رسانند. به هرحال ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه ‌عباس اول نسبت داده شده است و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث ‌الدین جمشید کاشانی می‌ داند. با این وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی می‌ کنند. این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت ۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است و کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید.

موزه ملی کاشان :
موزه ملی کاشان واقع در این باغ از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۹ تعطیل بوده و در بهمن ‌ماه ۱۳۸۹ مجددا دایر شده ‌است. امروزه بازدید از بخش‌ های گوناگون باغ امکان‌ پذیر است. این مجموعه، در کنار میدان نقش ‌جهان اصفهان وکاخ چهلستون اصفهان بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب می‌ نماید.

حمام فین کاشان :
در قسمت جنوبی باغ فین دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف است، حمام کوچک از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شده ‌است. حمام بزرگ در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی شاه ساخته شده ‌است.
حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می ‌دهند. حمام کوچک فین کاشان همانطور که گفته شد به خاطر قتل میرزا تقی ‌خان امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری خورشیدی مشهور است.
حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفاده خدام داشته ‌است. در هر یک از حمام ‌ها قسمت هایی شامل ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) به چشم می‌ خورد. کانال هایی جهت تعویض آب خزینه ‌ها و حوضچه‌ ها در کف حمام ‌ها وجود دارد. دیوار حمام ‌ها با عایق رطوبتی مخصوص – ماسه، آهک یا ساروج – پوشانده شده‌ است. این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد..

چشمه سلیمانیه باغ فین کاشان :
در جنوب باغ فین چشمه آبی موسوم به چشمه سلیمانیه، با قریب به دوازده سنگ آب وجود دارد. آب آن فوق العاده صاف است ولی به واسطه داشتن بعضی املاح برای آشامیدن مناسب نیست. آب چشمه فین به واسطه کیفیت های خاص خود مانند صافی و پاکی و روشنایی کم نظیر و همچنین کیفیت ثابت و تغییر ناپذیرش همواره مشهور و ضرب المثل بوده است.

دسترسی به باغ فین کاشان :
دسترسی به باغ فین از طریق خیابان امیرکبیر صورت می‌پذیرد وسایل نقلیه عمومی از جمله مینی ‌بوس و سواری از مرکز شهر کاشان این دسترسی را تامین می‌ کنند.

کاشان: مهد تمدن و هنر و صنعت

باد آباد مهین خطهٔ کاشان که مدام                                                                            مهد هوش و خرد و صنعت و بینایی بود

هرکه برخاست بهر پیشه ز شهر کاشان                                                                                در فن خویشتنش فرط توانایی بود

فرش زبباش کنون شهره دهر است چنانک                                                                          زری و مخمل او شاهد هرجایی بود

صنعت کاشی از اینجا به دگر جای رسید                                                                          کاین هنر وبژه این شهر به تنهایی بود

بی ­هیچ­ اغراق، سابقه فعالیتهای صنعتی و هنری در کاشان به درازنای تاریخ و تشکیل تمدن بشری میرسد؛ زیرا آنچه از یافته ­های باستان­شناسانی چون پروفسور رومن گریشمن فرانسوی و استاد دکتر صادق ملک­ شهمیرزادی از تمدن سیلک کاشان به دست آمده، نشان می­دهد که کاسیانِ ساکن این خواستگاه تمدن که دیرینه ­ترین سکونتگاه شناخته­ شده متمدنانه بشر تاکنون بشمار میرود، از صنایعی چون سفالگری، ذوب فلز و فلزکاری، ریسندگی نخ و تولید پارچه بهره می­ برده ­اند. سنت های قدیمی صنعتی و تجاری در کاشان باعث گردیده ساکنان این مروارید کویر و عروس شهرهای ناحیه مرکزی ایران، از لحاظ هنر و صنعت همواره جزو سرآمدان کشور قلمداد شوند. اگرچه این روند طی تحولات گوناگون با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده، ولی آنچه مسلم است، کاشانیان همواره بیش از آنکه خود را درگیر منازعات سیاسی کنند، اهتمام خود را در زمینه صنعت و تجارت به کار بسته ­اند و الحق در این راه جزو سرآمدان همیشگی تاریخ ایران ­زمین­ اند.

جلوه­ های علم و هنر در کاشان

شاید به دلیل تنوع فنون و حِرَف و به واسطه آشنایی و مهارت مردم این دیار در زمینه های مختلف هنر و صنعت است که هنرمندانش در اقسام گوناگونی از صنایع و هنرها همچون سفالگری، ذوب فلز، معماری، نقاشی، خوشنویسی، شعر و ادبیات، ساخت انواع کاشی و کاشیکاری، موسیقی، قالیبافی، پارچه بافی بخصوص انواع پارچه های نفیس مخمل، زری، حریر و ابریشمی پیشگام و از نظر ابتکارات و تحول و نوآوری در اوج شهرت و معروفیت بوده­اند. بر همین اساس است که در زمینه معماری، آثاری چون: باغِ تاریخی فین (که در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده)، مسجد آقابزرگ، مسجد جامع، تیمچه امین­الدوله، منار زین الدین، آب­انبارها و خانه­های تاریخی مجلل کاشان بخصوص خانه های عباسیان، بروجردی، طباطبایی و عامری شهرت جهانی یافته اند. در هنر نگارگری و نقاشی، رضا عباسی نگارگر بزرگ عصر صفوی، صنیع­الملک و کمال­الملک غفاری از سرآمدان نقاشی­ ایران­اند. در زمینه سفالگری و سرامیک، انواع سفالینه­های این شهر بخصوص زرین فام، زینت­بخش موزه­های بزرگ جهان اند. این صنعت نام و شهرت خود را از خواستگاه اصلی آن، یعنی کاشان برگرفته و به کاشی موسوم گردیده است. در زمینه قالیبافی نیز قالیهای کاشان با سبک خاص نقشه­ها و  هنر بافت در جهان شهره است. یکی از معروف ترین نمونه های قالی در دنیا فرش معروف به شیخ صفی است که در سال 946 ه.ق توسط مقصود کاشانی بافته شده و در حال حاضر در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری میشود. در شعر و ادبیات، سید ابوالرضا راوندی (قرن ششم)، افضل الدین مرقی (معروف به بابا افضل قرن هفتم) محتشم کاشانی، کلیم، صبا، سلیمان صباحی و در دوران معاصر سهراب سپهری، سپیده کاشانی، مشفق، فیضی، آل یاسین و حداد از ستارگان درخشان آسمان ادب ایران میباشند. ریاضی­دانی همچون غیاث الدین جمشید کاشانی و علما و فقهایی نظیر قطب­الدین راوندی، ملامحسن فیض، ملا مهدی و ملا احمد نراقی، ملا حبیب اله شریف، میر سید علی یثربی شهرتی همه گیر دارند. غرض از ذکر نمونه­های هنری و علمی در کاشان تبیین این نکته است که این شهر بواسطه حضور فعالانه تجارت و صنعت در آن، بستری شده برای رشد و نمو و فعالیت هنرمندان و دانشمندان بزرگ.

رونق تجاری کاشان در عهد صفویان

صنعت و تجارت در کاشان که تا پیش از عصر صفوی نیز با هنرهایی چون سفالگری، نساجی و قالیبافی  پیوند داشت، پس از آغاز این حکومت و بخصوص پس از استقرار پایتخت در اصفهان در عصر شاه عباس بزرگ، به دلیل نزدیکی پایتخت از یکسو و علاقه شاهان صفوی به این کاشان از سوی دیگر، رونقی روزافزون یافت؛ ضمنا با توجه به اینکه سابقه ضرب سکه در کاشان به دوران سلجوقی میرسد لکن در زمان صفویه و بدستور شاه عباس اول برای توسعه بیشتر تجارت و بازرگانی در کاشان، ضرابخانه رسمی در کاشان دایر گردید که مجاز به ضرب انواع سکه اعم از مس و طلا و نقره بود کما اینکه هنوز هم یکی از معابر منشعب از بازار بزرگ کاشان به کوچه ضرابخانه موسوم است. لازم به ذکر است که در دوران صفویه تولید پارچه های ابریشمی و مخمل و زری در کاشان بسیار افزایش و توسعه یافت و از اقلام مهم صادراتی کشور به اروپا بود.

تداوم رونق تجاری شهر در عصر قاجار

در عصر قاجار سنت کهن تجاری و صنعتی در گستره وسیعی ادامه یافت. در این دوره بویژه در عصر ناصری، کارگاههای نساجی و شعربافی و بافت انواع پارچه های: اطلس، قناویز، قُطنی، قنوات، دارائی، زری، خارا، چیت، متقال و کرباس و حتی ماهوت و زری و مخمل و پارچه های ابریشمی و حریر توسعه یافتند. به نظر می­رسد در اوایل عصر ناصری، در دوره صدارت میرزاتقی­خان امیرکبیر، تولید و رونق انواع بافته ها بواسطه حمایتهای بیدریغ وی از صنایع داخلی، در کاشان هم توسعه بیشتری یافته است. به علاوه، صنعت مسگری و تولید انواع ظروف و فراورده های مسی نیز رونق یافته چنانکه در ادامه بازار بزرگ و تاریخی کاشان، بازار مسگرها بصورت مستقل و انحصاری در اختیار شاغلین به این حرفه و مشاغل وابسته به آن بوده است. ادوارد براون مستشرق معروف انگلیسی که در عصر قاجار به ایران سفر کرده و از کاشان بازدید نموده در کتاب سفرنامه اش ( با عنوان یکسال در میان ایرانیان) ضمن شرح وضعیت عمومی کاشان و تمجید از موسیقی ناشی از فعالیت کارگاههای پارچه بافی در کاشان، بازار مسگرهای کاشان را بصورت بویژه توصیف و ابراز داشته که در کل مشرق زمین، منظره ای زیباتر از بازار مسگرهای کاشان مشاهده نکرده است.کلانتر ضرابی کاشانی مورخ عصر قاجار، در کتاب معروف خود، مرآت القاسان، به تفصیل در مورد تولیدات صنعتی و هنری و عرضه انواع فرآورده های نساجی و فلزی در بازار کاشان و رونق و تجارت و ارائه ارقام و آمار گمرکی صادرات و واردات به کاشان مطالب متنوعی نگاشته که گویای رونق فراوان صنعت و تجارت کاشان در عصر قاجار (بویژه در دوره ناصری) است. کاشان از دیرباز، صاحب بلامنازع برند ملی «گلاب» است که در تاریخ ایران، جایگاه مهمی را داشته و دارد. گلاب در ایران (وحتی سایر کشورهای اسلامی) همواره با نام قمصر کاشان آمیخته بوده واکنون هم مزارع فراوان گل سرخ محمدی در قمصر و دیگر بخشهای کاشان از جمله نیاسر، برزک، جوشقان قالی، کامو و چوگان نیز زیر کشت قرار دارند و منابع اقتصادی منحصر بفردی را در اختیار صاحبان آن قرار می­دهند. در ادوار گذشته و در زمان استقرار امپراطوری عثمانی نمایندگانی از قمصر با حاکمان عثمانی که اداره حرمین شریفین را برعهده داشتند، برای شستشوی کعبه با گلاب ناب قمصر به توافق رسیدند که این امر هنوز هم ادامه دارد. امروزه با رشد تقاضای گلاب، مزارع چند هکتاری با سرمایه و مشارکت سرمایه گذاران محلی و غیر محلی تولید این محصول ارزشمند افزایش قابل توجهی یافته و این محصول به دو صورت سنتی و صنعتی تولید می­شود. در سفرنامه های سیاحانی که از قرون گذشته تاکنون به کاشان آمده اند، مطالب متنوعی درباره انواع محصولات صنعتی و تجاری و میزان قابل توجه تولیدات و رونق تجارت در این کهنسال مشروحا بیان شده است.

آغاز مجلس وکلای تجار در کاشان

در همین فضای تجاری و صنعتی گسترده بود که در زمان تأسیس مجلس وکلای تجار در چهاردهم مرداد 1263 شمسی، سران تشکیل ­دهنده آن مجلس را مصمم ساخت که کاشان را هم جزو 16 شهری قرار دهند که این مجلس در آن تشکیل شود. به این ترتیب در آن تاریخ، با صدور فرمان تشکیل مجلس وکلای تجار به دست ناصرالدین­شاه، تجار کاشان هم نمایندگان خود را رسما انتخاب و این نهاد رسمی را در این شهر تشکیل دادند. در حقیقت مجلس مذکور، زیر بنای تاسیس اتاق بازرگانی کاشان بود.

مدرن­­ شدن صنعت در کاشان در دهه 50

با تاسیس کارخانه ریسندگی و بافندگی کاشان در سال 1313 توسط مرحوم حاج حسن تفضلی (پدر نساجی ایران) آغاز و در ادامه توسعه صنعتی کاشان گام هایی نیز به دست خانواده لاجوردی صورت گرفت.

خانواده لاجوردی فعالیت اقتصادی خود را از 1270 ش. با فعالیت های حاج سید محمد لاجوردیان آغاز و در ادامه این فعالیت ها توسط فرزندان حاج سید محمود لاجوردی و سایر اعضای خانواده از جمله اکبر لاجوردیان تا سال 1357 ادامه یافت.

آنان که تا سالهای ابتدائی دهه 1330 در بخش تجاری بیشتر فعال بودند آینده توسعه اقتصاد را در بخش صنعت دیدند و از این رو به توسعه فعالیت های صنعتی پرداختند.

خانواده لاجوردی اغلب در اتاق بازرگانی و بعد در تاسیس اتاق صنایع و معادن و سپس در ادغام آن با اتاق بازرگانی نقش مهمی ایفا کردند، همچنین آنان با تاسیس بنیاد خیریه لاجوردی، به کارهای خیریه سازمان یافته پرداختند.

در این شرایط، پس از آنکه مجلس وکلای تجار نام اتاق بازرگانی بر خود گرفت، اتاق کاشان نیز از جمله اتاقهایی بود که فعالیت خود را ادامه داد.

تداوم فعالیت اتاق بازرگانی کاشان در قالبی جدید

در آغاز دهه 1330 و طی انتخابات اتاق بازرگانی کاشان، محمود کیهان به ریاست و حسن تفضلی به نیابت ریاست اتاق برگزیده شد. همراه این دو، کسانی چون محمد عراقی، سیدمحمد سیدی، حسین اطمینان، حسین فوائدی، محمد فقیهی، احمد امیر، محمد اخوان و سید محمد هاشمیان در ادوار گوناگون اتاق بازرگانی پیش از انقلاب به فعالیت در آن پرداختند. از سال 1342 و با فوت مرحوم محمود کیهان، مرحوم حاج حسن تفضلی به ریاست اتاق برگزیده شد و تا سال 1357 در این سمت باقی ماند. 

  پس از انقلاب اسلامی تا سال 1370 مهندس سیدعلی دیانت ریاست اتاق کاشان را عهده­دار بود و از آن ­زمان تا سال 1392 مهندس رضا فرزانه منتخب فعالان اقتصادی منطقه ­شد و از این سال تاکنون، فعالان اقتصادی منطقه، این مسئولیت را بر دوش مهندس محمود تولایی نهادند. علاوه بر این افراد کسانی چون حسینعلی همایی، سیدمحمد موسویان، عباس تولایی، مهدی ناصح، سیدمحسن واجدی، اکبر شجری، سیدمهدی گیوه ­چی، جواد فیروزی، اکبر مهرپرور،  محمد مروج، جواد عطابخشی، احمد فرهی، علیرضا پور ابراهیمی و تقی حجازی نیز طی ادوار گوناگون در هیئت­ رئیسه اتاق کاشان به فعالیت داشتند.

اوضاع صنعتی و تجاری کاشان پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی، اگرچه فضای اقتصادی کشور به تبع التهابات سیاسی ناشی از انقلاب از جمله حرکتهای خائنانه و خبیثانه سازمانهای تروریستی همچون منافقین و مجاهدین خلق، و نیز اوضاع ملتهب کشور به ­واسطه جنگ تحمیلی، نابسامان بود، ولی به لحاظ ظرفیت های موجود در شهر، تجارت و صنعت در کاشان با تأسیس شمار زیادی کارخانجات با تولیدات گوناگون به­ صورت کمّی و کیفی به پیشرفت زیادی رسید. تعداد واحدهاي صنعتي فعال قابل توجه در کاشان تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي 12 واحد بوده كه در حال حاضر به بيش از 1000 واحد صنعتي رسیده است.  از این میان، 822 واحد دارای پروانه بهره برداری و 640واحد دارای جواز تاسیس­اند. نزدیک به نیمی از واحدهای صنعتی کاشان به تولید محصولات نساجی می­پردازند. شهرکها و مناطق و نواحی صنعتی کاشان عبارتند از: شهرکهای راوند، امیرکبیر ۱و۲ و جوشقان قالی؛ مناطق صنعتی فتح المبین، کویر و کوثر و نیز نواحی صنعتی بهارستان، برزک، قمصر و نیاسرکه در مجموع آنها بیش از 200 نوع محصول تولیدی را وارد بازارهای داخلی و خارجی می­کنند. براساس آمار منتشر شده، شهرستان کاشان از لحاظ تعداد واحدهای صنعتی از 11 استان و از نظر اشتغال از 17 استان و از لحاظ میزان صادرات از 15 استان کشور فراتر است. شهرستان آران و بیدگل واقع در حوزه فرهنگی کاشان نیز دارای شش منطقه صنعتی شامل سلیمان صباحی بیدگلی، هلال، انصار نوش­آباد، فیض­آباد، مالک اشتر علی­ آباد و شهرک صنعتی قاضی است. مجموع واحدهای صنعتی این شهرستان، 800 واحد است که با جمعیت کارگری 17000 نفر پایین­ ترین نرخ بیکاری را در استان دارد. فعالیت ۹۵ درصد واحدهای صنعتی شهرستان مذکور به تولید فرش اختصاص دارد. همچنین شهرستان نطنز دارای 98 واحد پروانه بهره برداری با سرمایه­گذاری 15000 میلیارد ریال و اشتغال 5000 نفر در زمینه تولید انواع محصولات فعالیت دارند. این شهرستان دارای سه شهرک صنعتی و یک ناحیه صنعتی به نام شهرکهای شجاع آباد، اوره و بادرود و ناحیه صنعتی سرآسیاب است. در حال حاضر تعداد 66  معدن در 4 منطقه این شهرستان نیز در حال استحصال و برداشت­ اند.  جوشقان قالی نیز از دیرباز با نام صنایع مهم و ارزشمندی از قبیل فرش دستباف، معادن سنگ و تولید گل محمدی و گلاب شناخته شده است. فرش دستباف جوشقان قالی نیز با طرح و نقش و رنگ آمیزی منحصر به فرد، شهرت بسیاری دارد. یک تخته فرش دستبافت جوشقان با امضا بافنده آن بنام نعمت اله جوشقانی که در قرن 11 ه.ق بافته شده در موزه مقدسه حضرت معصومه از نمونه های عالی فرش جوشقانی است.